Đốt u gan bằng sóng cao tần và đốt bằng vi sóng TATO: cái nào hiệu quả, dứt điểm

U gan là một trong những bệnh lý nguy hiểm và phổ biến tại Việt Nam. Khi khối u được phát hiện, nhiều người lo lắng về việc phải trải qua phẫu thuật lớn, với đau đớn, thời gian hồi phục lâu và nguy cơ biến chứng cao.

Nhưng nhờ sự tiến bộ của y học can thiệp, các phương pháp như đốt u gan bằng sóng cao tần hay đốt vi sóng – còn được gọi là vi sóng TATO hay MWA – đã mở ra những lựa chọn điều trị ít xâm lấn, hiệu quả và phục hồi nhanh hơn. Vậy giữa hai phương pháp này, cái nào thực sự vượt trội?

Liệu đốt u gan bằng sóng cao tần hay đốt vi sóng TATO mới là “dứt điểm” hơn? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về hai kỹ thuật, chỉ định, ưu-nhược điểm và hiệu quả điều trị để giúp bạn và gia đình có cái nhìn rõ hơn.

1. Điều trị đốt u gan bằng sóng cao tần (RFA) là gì?

Đốt u gan bằng sóng cao tần, hay RFA (Radiofrequency Ablation), là một phương pháp can thiệp ít xâm lấn được sử dụng rộng rãi để điều trị khối u gan, bao gồm cả u lành và u ác tính như ung thư gan. Nguyên lý cơ bản là sử dụng một kim điện cực được đưa xuyên da vào khối u dưới hướng dẫn hình ảnh (siêu âm, CT, hoặc X-quang), sau đó truyền dòng điện xoay chiều tần số cao (trong phổ radio) qua điện cực.

Dòng điện này sinh nhiệt tại đầu kim, gây ma sát giữa các ion trong mô và làm nóng mô khối u đến nhiệt độ cao (thường trong khoảng 60–100°C), dẫn đến hoại tử tế bào u tại chỗ. Đây là lý do RFA có khả năng phá hủy u mà vẫn giữ lại nhiều mô gan lành xung quanh.

Phương pháp này được chỉ định đặc biệt trong trường hợp khối u nhỏ, nằm ở vị trí thích hợp và khi bệnh nhân không thể hoặc không muốn làm phẫu thuật lớn. Theo hướng dẫn lâm sàng, RFA thường được chọn cho những u gan nhỏ (< 3-3,5 cm) hoặc vài ổ u nhỏ, vì khi đó hiệu quả hoại tử cao và nguy cơ tái phát thấp hơn.

Một điểm đáng chú ý là RFA không yêu cầu phẫu thuật hở, giảm thiểu chảy máu, không để lại sẹo lớn và giúp bệnh nhân phục hồi nhanh. Nhiều trung tâm y tế tại Việt Nam đã triển khai thành công kỹ thuật này, mang lại hy vọng lớn cho người bệnh ung thư gan hoặc các khối u gan khó phẫu thuật.

2. Có thể điều trị u gan bằng vi sóng TATO (MWA) hay không?

Câu trả lời là có. Vi sóng TATO là một kỹ thuật can thiệp nhiệt khác, sử dụng sóng điện từ tần số vi sóng để gia nhiệt khối u. Năng lượng vi sóng khi truyền qua kim điện cực sẽ tạo ra nhiệt cục bộ, làm hoại tử tế bào u tương tự như RFA, nhưng cơ chế hơi khác vì sóng vi sóng sinh nhiệt mạnh mẽ hơn và lan tỏa nhiệt có phần khác.

Tại Việt Nam, nhiều bệnh viện đã triển khai thành công MWA để điều trị u gan. Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM đã áp dụng kỹ thuật MWA trong các ca u gan nhỏ, với thời gian nằm viện rất ngắn. Bệnh viện K cũng đã trang bị hệ thống đốt nhiệt bằng vi sóng (sóng viba) để điều trị khối u gan, mở rộng thêm lựa chọn điều trị cho người bệnh không thể hoặc không muốn mổ.

Một bài chuyên đề tại Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM (10/7/2025) cũng thảo luận sâu về chỉ định, hiệu quả lâm sàng, các kỹ thuật hỗ trợ khi dùng MWA trong điều trị u gan. Do đó, vi sóng TATO (MWA) cũng là một phương pháp khả thi, hiệu quả và ngày càng được sử dụng nhiều tại Việt Nam.

3. Đốt u gan bằng sóng cao tần và đốt bằng vi sóng TATO – giống và khác nhau như thế nào?

Để so sánh hai phương pháp đốt u gan bằng sóng cao tần (RFA) và đốt vi sóng TATO (MWA), ta cần phân tích cả điểm tương đồng và sự khác biệt về cơ chế, hiệu quả, an toàn và chỉ định.

Giống nhau:

• Cả đốt u gan bằng sóng cao tần và đốt vi sóng đều là các kỹ thuật nhiệt trị liệu: sử dụng nhiệt để phá hủy tế bào u ngay tại chỗ, không cần mổ hở.

• Cả hai đều hướng dẫn bằng hình ảnh (siêu âm, CT hoặc X-quang) để đặt kim điện cực chính xác vào khối u. Điều này giúp tăng độ an toàn và hiệu quả.

• Sau can thiệp, bệnh nhân thường hồi phục nhanh hơn so với phẫu thuật truyền thống, ít biến chứng, và có thể xuất viện sớm.

Khác nhau:

• Cơ chế tạo nhiệt: đốt u gan bằng sóng cao tần sử dụng dòng điện xoay chiều tần số cao để sinh nhiệt nhờ ma sát ion, trong khi MWA dùng sóng điện từ vi sóng. Nhiệt độ và tốc độ truyền nhiệt của MWA thường cao hơn, có thể tạo vùng hoại tử lớn hơn trong thời gian ngắn hơn.

• Khả năng hiệu ứng tản nhiệt: Ở RFA, vùng xung quanh khối u đôi khi bị “hiệu ứng tản nhiệt” do mạch máu lớn hút nhiệt, làm giảm hiệu quả điều trị. MWA ít chịu ảnh hưởng bởi tản nhiệt hơn nhờ khả năng sinh nhiệt mạnh. Điều này khiến MWA có ưu thế khi điều trị u gần mạch máu lớn.

• Vùng hoại tử: MWA có thể tạo vùng nhiệt lớn hơn so với đốt u gan bằng sóng cao tần trong một số trường hợp, giúp điều trị khối u lớn hơn hoặc nhiều khối u nhỏ cùng lúc.

• Thời gian thủ thuật: MWA thường có thời gian đốt nhanh hơn đốt u gan bằng sóng cao tần (tùy thiết bị và kích thước khối u), điều này giảm thời gian thủ thuật và có thể làm giảm nguy cơ biến chứng do thủ thuật kéo dài.

• Sóng điện từ và ảnh hưởng mô: MWA sử dụng sóng vi sóng, có thể ít phụ thuộc vào tình trạng dẫn điện của mô, trong khi RFA phụ thuộc nhiều vào tính dẫn điện của mô u và mô xung quanh.

• Tổn thương mô lành: Do nhiệt lớn và lan rộng hơn, MWA cần được điều khiển cẩn thận để tránh làm tổn thương mô lành bên cạnh. Ngược lại, khi đốt u gan bằng sóng cao tần có thể kiểm soát vùng hoại tử tốt hơn nếu kim được đặt chính xác, nhưng lại dễ bị hiệu ứng tản nhiệt làm giảm hiệu quả.

Cùng là phương pháp đốt nhưng đốt u gan bằng sóng cao tần khác với đốt vi sóng

4. Phương pháp đốt nào hiệu quả hơn trong điều trị u gan?

Khi đánh giá “hiệu quả hơn” giữa đốt u gan bằng sóng cao tần và vi sóng TATO, không thể nói chắc phương pháp nào luôn vượt trội trong mọi trường hợp – vì hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào kích thước khối u, vị trí u, mô xung quanh, tình trạng mạch máu, và kinh nghiệm bác sĩ. Tuy nhiên, từ các nghiên cứu lâm sàng và kinh nghiệm tại Việt Nam, ta có thể rút ra một số chỉ định:

• Với khối u nhỏ ( < 3 cm), cả RFA và MWA đều có thể đạt hiệu quả cao, thậm chí tương đương với phẫu thuật cắt u. Trong đó, đốt u gan bằng sóng cao tần cho hiệu quả rất tốt ở các u < 3 cm, biến chứng thấp. Trong trường hợp u nhỏ

• Nếu khối u nằm gần mạch máu lớn, đốt vi sóng có thể là lựa chọn ưu thế hơn nhờ khả năng tạo nhiệt mạnh và ít chịu ảnh hưởng tản nhiệt.

• Một số nghiên cứu trong nước cũng ghi nhận MWA tại các bệnh viện lớn có thể áp dụng cho khối u có đường kính lên tới 5–6 cm.

• Về thời gian hồi phục: Cả đốt u gan bằng sóng cao tần và đốt vi sóng thường cho phép bệnh nhân xuất viện rất nhanh – nhiều trường hợp chỉ nằm viện 1 ngày sau đốt vi sóng.

• Về an toàn: Cả hai phương pháp đều được đánh giá là ít biến chứng nếu thực hiện đúng chỉ định. Đốt u gan bằng sóng cao tần là phương pháp đã được nghiên cứu nhiều và áp dụng lâu dài; MWA, mặc dù nhiệt cao hơn, nhưng các trung tâm lớn cũng báo cáo khả năng kiểm soát tốt biến chứng nếu thao tác đúng.

Tóm lại, không có phương pháp nào là “luôn tuyệt đối tốt hơn”, mà bác sĩ sẽ cân nhắc dựa vào từng trường hợp cụ thể. Trong một số tình huống, MWA có thể mang lại hiệu quả tốt hơn, đặc biệt khi u lớn hoặc gần mạch máu; trong khi đó, đốt u gan bằng sóng cao tần vẫn là lựa chọn rất an toàn, đặc biệt với u nhỏ và khi cần kiểm soát vùng hoại tử chính xác.

5. Ưu và nhược điểm khi lựa chọn đốt u gan bằng sóng cao tần

Cuối cùng, để quyết định liệu có nên chọn đốt u gan bằng sóng cao tần (RFA) hay không, bệnh nhân và bác sĩ cần cân nhắc kỹ ưu – nhược điểm của phương pháp này trong bối cảnh cụ thể.

Ưu điểm của đốt u gan bằng sóng cao tần:

• Ít xâm lấn: Không cần mổ hở, vết thương nhỏ, ít đau hơn so với phẫu thuật truyền thống.

• An toàn: Khi được thực hiện đúng kỹ thuật, biến chứng rất thấp. Đốt u gan bằng sóng cao tần cho hiệu quả tương đương phẫu thuật đối với các u nhỏ (< 3cm) nhưng với tỉ lệ biến chứng thấp hơn.

• Phục hồi nhanh: Bệnh nhân có thể hồi phục, sinh hoạt lại sớm hơn, thời gian nằm viện ngắn hơn.

• Bảo tồn mô gan lành: Vì nhiệt được tập trung vào khối u, mô gan lành xung quanh ít bị ảnh hưởng nếu kim được đặt chính xác.

• Có thể lặp lại: Nếu có tái phát, đốt u gan bằng sóng cao tần có thể được thực hiện thêm nhiều lần tùy tình trạng u và gan.

• Chi phí & khả năng thanh toán: Ở nhiều bệnh viện, RFA đã được triển khai rộng; theo báo cáo tại Bệnh viện Ung bướu Thanh Hóa, phương pháp này an toàn, hiệu quả, thời gian phục hồi nhanh và hiện chưa được BHYT hỗ trợ.

Nhược điểm của đốt u gan bằng sóng cao tần:

• Hiệu ứng tản nhiệt: Nếu khối u gần mạch máu lớn, dòng máu có thể “lấy nhiệt” khỏi vùng đốt, làm giảm hiệu quả hoại tử, khiến phần u sát mạch có nguy cơ tái phát cao hơn.

• Giới hạn kích thước khối u: RFA hiệu quả nhất thường với u nhỏ (ví dụ < 3-3,5 cm theo nhiều chỉ định), nên có thể không phù hợp với u lớn hoặc nhiều khối u lớn.

• Phụ thuộc kỹ thuật và kinh nghiệm bác sĩ: Để đạt hiệu quả cao và an toàn, bác sĩ cần có kinh nghiệm đưa kim chính xác, điều chỉnh điện cực, kiểm soát thời gian đốt. Nếu thực hiện kém, nguy cơ biến chứng hoặc hoại tử không hoàn toàn tăng lên.

• Thời gian thủ thuật lâu hơn: So với MWA trong một số trường hợp, RFA có thể mất nhiều thời gian để đạt nhiệt hoại tử mong muốn, đặc biệt khi dùng nhiều kim hoặc nhiều ổ u – điều này có thể ảnh hưởng đến an toàn nếu thủ thuật kéo dài.

• Tái phát: Như bất kỳ phương pháp điều trị u tại chỗ nào, RFA không bảo đảm “một lần là hết” nếu khối u lớn hoặc bệnh tái phát, bệnh nhân vẫn cần theo dõi chặt chẽ sau điều trị và có thể đốt u gan bằng sóng cao tần lại.

Kết luận

Cả đốt u gan bằng sóng cao tần (RFA) và đốt vi sóng TATO (MWA) đều là những phương pháp can thiệp nhiệt hiện đại, ít xâm lấn, và đã được áp dụng hiệu quả tại nhiều cơ sở y tế tại Việt Nam. Mỗi kỹ thuật có ưu – nhược điểm riêng, và không “phương pháp nào là tốt nhất cho tất cả mọi người”. Điều quan trọng là bác sĩ và bệnh nhân cần đánh giá kỹ lưỡng: kích thước khối u, vị trí u, mạch máu xung quanh, chức năng gan, và khả năng lặp lại thủ thuật nếu cần.

• Nếu khối u nhỏ (< ~3 cm), RFA là lựa chọn rất an toàn, hiệu quả, giúp giữ nhiều mô gan lành và có thể tái thực hiện nếu tái phát.

• Nếu khối u lớn hơn một chút hoặc gần mạch máu, hoặc bệnh nhân muốn thủ thuật nhanh hơn, MWA (vi sóng TATO) có thể được xem xét do khả năng sinh nhiệt cao và ít bị ảnh hưởng tản nhiệt.

• Dù chọn phương pháp nào, việc điều trị tại cơ sở có kinh nghiệm, thiết bị hình ảnh tốt và bác sĩ can thiệp giỏi sẽ quyết định rất lớn đến kết quả cuối cùng.

Nếu bạn hoặc người thân đang cân nhắc giữa hai lựa chọn này, hãy trao đổi kỹ với bác sĩ gan — ung bướu để được tư vấn cá nhân hóa. Ngoài ra, bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin liên quan tại Bác sĩ Toàn — nơi có chia sẻ chuyên sâu, cập nhật kiến thức y khoa về các phương pháp điều trị u gan và nhiều bệnh lý khác.